راهکارهای برای هدایت گناه کار

مهم ترین منشأ گناه و نافرمانی خداوند غفلت و جهل انسان است. اگر شیطان بتواند کسى را از مقام خود، عظمت، علم، حکمت و لطف خداوند، نعمت های بی شمار او، مضرات و عواقب گناه و… غافل کند، او را به آسانی به وادی گناه و نافرمانی می کشاند. همچنین جهل و نادانى به ارزش‏هاى وجودى انسان، جهل به آثار ارزنده پاکدامنى و عفت، جهل به عواقب گناه و بالاخره جهل به اوامر و نواهى الاهى باعث ارتکاب بسیاری از گناهان است.[1]

بهترین راه برای نجات از گناه از بین بردن جهل و غفلت است. اگر ما همواره به عظمت خدا و نعمت های بی شماری که به ما و دیگر بندگانش بخشیده است توجه داشته باشیم در صدد شکرگزاری و جبران نعمت های او خواهیم بود نه به دنبال عصیان و سرکشی ، و اگر به علم و حکمت و لطف خداوند در قانون گذاری و حرام و حلال کردن کارها و اشیاء توجه و اطمینان داشته باشیم درمی یابیم که هر آنچه را خداوند بر ما حلال کرده قطعاً خیر و صلاح و منفعت ما در آن است و هر آنچه را خداوند بر ما حرام کرده قطعاً به ضرر ما بوده است و این جا است که هیچ گاه صلاح و منفعت خویش را رها نخواهیم کرد و به دنبال شر و ضرر نخواهیم رفت.

و اگر انسان به ارزش و مقام والای خود در بین دیگر مخلوقات توجه کند و  این که گناه، این ارزش و مقام را از بین خواهد برد، حاضر نخواهد شد تا این ارزش بزرگ را برای لذت آنی و بی ارزش و زود گذر از دست بدهد.

حکم دوستی با افراد گناهکار

نکته ای که در این مجال در صدد بیان آن هستیم این است که : برخی از افراد، دوستانی دارند که از نظر اعتقادی ضعیف و به دستورات اسلامی(مانند نماز) پایبند نمی باشند و در بسیاری از موارد نیز امر به معروف و نهی از منکر در قبال آن ها تأثیری ندارد حال این سؤال پدید می آید که آیا ادامه چنین رفاقت هایی از لحاظ شرعی مشکل دارد یا خیر؟ و برای هدایت چنین افرادی چه باید کرد ؟ در ادامه به استفتائات مراجع تقلید شیعه در باره داشتن چنین رفیقی اشاره می کنیم:

- دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):

این دوستی[فی نفسه]به خودی خود اشکال ندارد.

- دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

مشکلی ندارد اگر اطمینان داشته باشید که بر شما تأثیر نمی گذارد.

- دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

اگر احتمال بدهید از او متأثر شوید لازم است ارتباط با ایشان را قطع نمایید.

- دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

با زبان خوش و لحن ملایم او را امر به معروف و نهی از منکر نمایید و آثار و برکات نماز و روزه را به او تذکر داده و بگویید که نماز رابطه انسان با خدا است و مایه صفاى روح و پاکى دل و پیدایش روح تقوا و تربیت انسان و پرهیز از گناهان است. نماز مهم ترین عبادات است که طبق روایات اگر قبول درگاه خدا شود عبادات دیگر نیز قبول خواهد شد و اگر قبول نگردد اعمال دیگر نیز قبول نخواهد شد. و نیز بر طبق روایات، کسى که نمازهاى پنجگانه را انجام مى دهد از گناهان پاک مى شود همان گونه که اگر شبانه روز پنج مرتبه در نهر آبى شست و شو کند اثرى از آلودگى در بدنش باقى نمى ماند. به همین دلیل، در آیات قرآن مجید و روایات اسلامى و وصایا و سفارش هاى پیغمبر اکرم (صلى الله علیه وآله) و ائمّه هدى (علیهم السلام) از مهم ترین کارهایى که روى آن تأکید شده همین نماز است و لذا ترک نماز از بزرگ ترین گناهان کبیره محسوب مى شود.

سزاوار است انسان نماز را در اوّل وقت بخواند و به آن اهمّیت بسیار دهد و از تند خواندن نماز که ممکن است مایه خرابى نماز گردد جدّاً بپرهیزد. در حدیث آمده است روزى پیغمبر اکرم (صلى الله علیه و آله) مردى را در مسجد مشغول نماز دید که رکوع و سجود را به طور کامل انجام نمى دهد، فرمود: اگر این مرد از دنیا برود در حالى که نمازش این گونه باشد به دین من از دنیا نخواهد رفت.

روح نماز «حضور قلب» است و سزاوار است از آنچه مایه پراکندگى حواس مى شود بپرهیزد، معانى کلمات نماز را بفهمد و در حال نماز به آن توجّه داشته باشد و با حال خضوع و خشوع نماز را انجام دهد، بداند با چه کسى سخن مى گوید و خود را در مقابل عظمت و بزرگى خداوند بسیار کوچک ببیند. در حالات معصومین (علیهم السلام) آمده است به هنگام نماز آنچنان غرق یاد خدا مى شدند که از خود بى خبر مى گشتند، تا آن جا که پیکان تیرى در پاى امیرالمؤمنین على (علیه السلام) مانده بود، در حال نماز بیرون آوردند و آن حضرت متوجّه نشد و در هر صورت چنانچه دوستی با او به معنای تأیید کار او نباشد اشکال ندارد.

و باید دانست بهترین راه هدایت چنین افرادی عمل است نه شعار دادن و نصیحت های تند و تحکم آمیز چرا که معمولا این افراد از نصیحت شدن بیزارند و از دین و تکالیف آن فراری اما در مقام عمل وقتی که ما خود را پایبند به اخلاقیات و معنویات بکنیم و مواظب باشیم در هر شرایطی به آن ها پایبند باشیم این خود بیشترین تدثیر را بر افراد گناهکار دارد  شکسپیر می گوید : «فصیح ترین زبان ، عمل است» .

اگر هم قصد نصیحت داریم باید به دقت موقعیت سنجی کنیم و به روحیه طرف مقابلمان خوب دقت کنیم گاه زبان شوخی جواب می دهد و گاه عتاب و سرزنش و حتی محبت کردن و هدیه دادن . این دیگر به شناخت ما از طرف مقابلمان بستگی دارد .

اما نکته ای که خیلی اهمیت دارد این است که انسان باید خیلی مواظب دوست و هم نشین خود باشد چرا که یک دوست بد ممکن است تا خود جهنم آدم را پیش ببرد ، اگر ما در ایمان خود ضعف داریم و می بینیم در مرتبه ای نیستیم که بر دوستمان تأثیر مثبتی بگذاریم باید از او کناره بگیریم تا او بر ما تأثیر منفی نگذارد .

پس در انتخاب دوست و همنشین باید خیلی مراقب بود چرا که تأثیر دوست بر ما از همه بیشتر است ،در دعاهای مأثورمان داریم که : «خداوندا مرا از شر همنشین بد در امان نگه دار» باید از خدا بخواهیم تا ما را با انسان های خدایی و مؤمن آشنا و همراه سازد تا از برکت وجود ایشان بهره ببریم .

امام باقر علیه السلام می فرمایند : از حضرت امام باقر علیه‌السلام این گونه روایت شده است: هر کس به سخن گوینده‌ای گوش فرا دهد او را بندگی کرده است، پس اگر ناطق از خدا بگوید شنونده، خداوند را بنده شده و اگر از شیطان و سخنان شیطانی بر زبانش جاری کند قطعاً بندگی شیطان کرده است .( وسائل الشیعه، چاپ ایران، کتابفروشی اسلامیه، ج 12، ص 236) 

برخی از افراد، دوستانی دارند که از نظر اعتقادی ضعیف و به دستورات اسلامی(مانند نماز) پایبند نمی باشند و در بسیاری از موارد نیز امر به معروف و نهی از منکر در قبال آن ها تأثیری ندارد حال این سؤال پدید می آید که آیا ادامه چنین رفاقت هایی از لحاظ شرعی مشکل دارد یا خیر؟