در دعاى کمیل امیر مؤ منان علیه السلام به این نکته برمى خوریم که اگر بر سر راه دعا عایق و مانعى قرار گیرد و شخص داعى توجه به مانع نکرده و آن را رفع ننماید، اجابت نیز انجام نخواهد گرفت . حضرت با جمله اللهم اغفرلى الذنوب التى تحبس الدعاء(1) به این شرایط مهم اشاره فرموده و گناه را اساسى ترین مانع دعا قرار داده اند، سپس براى علاج آن ، دستور به استغفار داده اند.

در این زمینه روایتى نیز به ما رسیده است – که معاذ بن جبل از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم نقل مى کند – و در آن به بسیارى از موانع دعا اشاره شده است (2) در آن روایت پیامبر اکرم اشاره به باطن اعمال فرموده اند؛ آن هم باطنى که حتى از دید و علم ملائکه حامل اعمال مخفى مى ماند.

ما در این جا این روایت را نقل به معنى نموده و مورد بحث خود را در این مقطع نقل مى نماییم و از ذکر آنچه که فعلا مربوط به مبحث ما نیست صرف نظر مى نماییم .

از جمله موانع قبولى اعمال (به طور مطلق) که قعطا شامل دعا نیز مى‌شود، اینها را مى‌توان نام برد :

1- غیبت برادران دینى .

2- عملى که بنده به وسیله آن در پى کسب منفعت دنیایى باشد.

3- تکبر بر خلایق .

4-  خود بزرگ بینى و عجب .

5-  حسد نسبت به آنان که به علم و عمل اشتغال دارند.

6- عدم شفقت و ترحم نسبت به دیگران .

7- عملى که بنده به واسطه آن ، قصد معروف شدن در بین مردم را دارد.

8- عمل را به خاطر خدا به جا نیاورده است .

9- زبان او موجب ایذاء دیگران است .

10- گناهان خود را بر عهده دیگران مى گذارد.

11- با بزرگداشت خود دیگران را تحقیر مى نماید.

12- با پاک جلوه دادن خود، به آلودگى دیگران اشاره مى نماید.

13- به واسطه دنیا مى خواهد آخرت را تاءمین کند.

14- به دیگران فحاشى مى نماید.

15- در حضور دیگران به نجوا مى پردازد.

16- در او نسبت به مردم حالت گزندگى است .

موارد ذکر شده مجموعه اى است از موانع قبولى اعمال ، به خوبى روشن است که این ها موانع دعا هم هستند، زیرا دعا خود عملى است که عبادت بوده و موجب قرب الهى مى گردد و اگر مورد قبول واقع شود، به دنبال خود اجابت هم دارد؛ ولى اگر مردود گردد مضمون آن نیز مقبول نشده و قهرا به اجابت نخواهد رسید.

———————————————

1-  ترجمه : خدایا آن گناهانى که دعا را محبوس مى کنند بر من ببخش .

2-  عده الداعى ، ابن فهد حلى ، ص 242