دوشنبه

27 خرداد 1387

12 جمادى الثانى 1429

16. Jun. 2008

ـ زلال وحى

ـ یک جرعه آفتاب

ـ اشاره

ـ شکرانه

ـ زلال قلم

ـ شعر

ـ آورده اند که...

ـ کوتاه و گویا

ـ کتابستان

زلال وحى

به کوشش: سهیلا بهشتى

خداوند در آیه شریفه «فَمَا حَصَدْتُمْ فَذَرُوهُ فِى سُنْبُلِهِ؛ آنچه را که درو مى کنید با خوشه اش کنار بگذارید». از زبان حضرت یوسف گزارش مى دهد که به مصریان گفت: براى اینکه از پیامدهاى وخیم خشک سالى برهید، به جز مقدار نیاز، بقیه محصول خود را در انبار ذخیره کنید. شیوه ذخیره سازى را نیز چنین مى آموزد که دانه ها را از خوشه هاى آن بیرون نیاورید و بگذارید در خوشه ها بمانند. همچنین در قرآن کریم، گیاهان و درختان را داراى سجود تکوینى براى خداوند معرفى مى کند و مى فرماید: «وَالنَّجْمُ وَالشَجَرُ یَسْجُدان؛ و گیاه و درخت براى او سجده مى کنند».

نگاه ژرف و موشکافانه به آیات قرآن درباره گیاهان و درختان و کشاورزى و مراحل رشد و تکوین آنها، درس هاى بسیار آموزنده اى درباره خداشناسى و توحید به ما مى آموزد.

زلال وحى

به کوشش: رقیه ندیرى

«آیا ندیدى که خدا از آسمان آبى فرو فرستاد و زمین سرسبز گردید؟ بى گمان خداوند لطیف و آگاه است». (حج: 63)

«خداست که آسمان ها و زمین را آفرید و از آسمان، آبى فرو فرستاد؛ پس به آن آب از میوه ها براى شما روزى بیرون آورد». (ابراهیم: 32)

«و از میوه هاى درخت خرما و تاک ها که از آنها شراب مست کننده و روزى نیکو بر مى گیرید، همانا در آن نشانه اى است براى گروهى که خرد را به کار برند». (نحل: 67)

یک جرعه آفتاب

«درخت بکارید و کشاورزى کنید که هیچ عملى از آن حلال تر و پاکیزه تر نیست. سوگند به خدا که هنگام ظهور حضرت ولى عصر ارواحنا فداه، درختکارى و کشاورزى بسیار توسعه مى یابد».

«بدین سان خدا کاروانى از ابرهاى پى در پى روان مى سازد تا چون مادرى مهربان، کودک طبیعت را در آغوش گیرد و بادهاى سرد جنوبى در دوشیدن شیرش - که همان باران است - نقش خود را ایفا کند؛ تو گویى سینه طبیعت رگ کرده و با رگبارش زمین را سیراب مى سازد و بدین سان خون ابر، زمین را زیر پستان پر بارانش مى گیرد و بار گرانى را که آبستن آن است، فرو مى نهد در زمین خشک، گیاه و بر کوه هاى عریان انواع سبزه ها مى روید».

اشاره

بهترین کار

سهیلا بهشتى

کشاورزى، یکى از مهم ترین فعالیت هاى اقتصادى هر جامعه است. کشاورزى در اسلام، اهمیت ویژه اى دارد؛ زیرا عامل اساسى در تأمین معاش زندگى به شمار مى رود و تمام مواد غذایى انسان ها در اصل، از گیاهان گرفته مى شود.

در فرهنگ اسلامى، کشاورزى نیک ترین پیشه و گران بهاترین گوهر شناخته شده است. امام باقر علیه السلام مى فرماید: «پدرم فرمود: بهترین کارها کشاورزى است؛ چیزى را مى کارى و نیکوکار و بدکار از آن مى خورند. نیکوکار مى خورد و برایت از خدا آمرزش مى طلبد و بدکار مى خورد و آنچه خورده او را لعن و نفرین مى کند و چرندگان و پرندگان نیز از آن بهره مند مى شوند».

شکرانه

جایگاه کشاورزى در آموزه هاى دینى و فقه اسلامى، بسیار مورد توجه و تأکید قرار گرفته است و احکام مربوط به این کار مقدس براى مؤمنین و مسلمین تشریح شده است. یکى از آن احکام، زکات است که شکرانه نعمتى است که خداوند به کشاورز داده است. همچنین در فقه اسلامى، بخش هایى با نام هاى مزارعه و مساقات وجود دارد که در مورد کشاورزى شراکتى و باغبانى شراکتى است.

کشاورزى، اساس توسعه و پیشرفت

یکى از عناصر مهم در به وجود آمدن تمدن هاى بزرگ، کشاورزى بوده است. ازاین روست که دانشمندان علوم جامعه شناسى و تمدن گفته اند که تمدن هاى بزرگ، در کنار رودها و زمین هاى حاصل خیز ایجاد شده اند.

ایران اسلامى نیز به عنوان کشورى صاحب تمدن کهن، داراى پیشینه درخشان در زمینه کشاورزى بوده است.

یکى از راه کارهاى مهم برون رفت از بحران هاى اجتماعى مانند بى کارى و ایجاد فرصت هاى شغلى، کشاورزى است. در بیان اهمیت بخش کشاورزى در اقتصاد یک کشور، کافى است بدانیم که بخش کشاورزى، 80 درصد نیازهاى غذایى جمعیت کشور را تأمین مى کند و یک چهارم اشتغال کشور در گرو این بخش است.

امروزه کشاورزى به عنوان یک رشته علمى و مجهز به فن آورى روز، نقش اساسى در رشد همه جانبه کشور و استقلال آن ایفا مى کند که این مهم، با تربیت نیروهاى متخصص و متعهد امکان پذیر است.

دشمن فقر و وابستگى

خداوند، با سخاوتِ تمام، طبیعت و آب و خاک را به انسان ارزانى داشته است. انسان با حرکت و همت مى تواند از این نعمت خدادادى، بهره ها نصیب خود سازد. با وجود دو نعمت اساسى و بزرگ آب و خاک، دیگر نباید براى انسان مشکلى به نام فقر باقى بماند. امام على علیه السلام در این باره فرموده است: «آن کس که آب و خاک داشته باشد و دچار فقر گردد، از رحمت خداوند به دور است.» بنابراین، جامعه اى که کشاورز در آن ارج نداشته باشد و به کشاورزى اهمیت داده نشود، فقیر خواهد شد و فقیر نیز وابستگى و استعمارپذیرى را در پى خواهد داشت. ازاین رو، امام خمینى رحمه الله ، همواره بر خودکفایى کشاورزى و توسعه آن تأکید مى کردند و تلاش کشاورزان براى استقلال و خودکفایى کشور را جهاد مى دانستند. ایشان در بخشى از سخنان خود مى فرماید: «اگر چنانچه کشاورزى ما یک کشاورزى سالم و یک کشاورزى متعهدانه و کوشش براى این که در ارزاقمان محتاج به خارج نشویم، باشد؛ این یک جهاد است.» همچنین ایشان با توجه به نقش مهم کشاورزان فرموده است: «من از همه کشاورزان تقاضا دارم که در کار کشاورزى جدیّت کنند و ما را از این که دستمان پیش دیگران [دراز[ باشد، نجات بدهند».

زلال قلم

رقیه ندیرى

دست بر کمر مى ایستى و نگاه مى کنى به دور دست؛ به آنجا که باد مى آید و مى پیچد در تن درخت ها و سبزه ها و آرام تابشان مى دهد و تو تازه مى شوى؛ با رویایى که شکوفه هاى کوچک برایت به ارمغان مى آورند و کم کم به خلسه سیب و زیتون و انار مى روى.

سنبل سر سفره هفت سین، نماد برکتى فصیح است و سبزه و سمنو و سرکه و سیب، همه از خاک بر مى آیند تا تو را به اوج زیستن برسانند، تا دستانت در تمام سال قد بکشند به سوى مقلب القلوب و الابصار.

شعر

به کوشش: رقیه ندیرى

زارع

هیچ کارى بِهْ ز کِشت و زرع نیست

همچو زارع نزد حق محبوب کیست

انفع الناس است زارع بى گمان

دارد او دنیا و عُقبى توأمان

زارع اصلى، خداوند است چون

خود بفرموده است «نحنُ الزارعون»

هر گیاهى کز زمین سر مى زند

نغمه الله اکبر مى زند

ذکر حق گویند بذر و برزگر

این به نوعى گوید، آن نوعى دگر

دیده دهقان بر الطاف خداست

چشم او یا بر زمین یا بر سماست

بذر افشاندن همان تسبیح اوست

وان عرق هاى جبینْ او را وضوست

با توکل بذر افشانَد به خاک

با امید و رحمت یزدان پاک

داده حق بر دست دهقان غیور

روزى انسان و موران و طیور

از زکاتش مستمندان بهره مند

شاد از او هست دل هاى نژند

زرع زارع دائما پر سود باد

رنج و غم با بودِ او نابود بادحسین معادى

آورده اند که...

على بن حمزه مى گوید: روزى امام موسى کاظم علیه السلام را در مزرعه اش ملاقات کردم و این در حالى بود که حضرت، به علت کار و فعالیت شدید، سر و صورتش به شدت عرق کرده بود. گفتم: فدایت شوم! پس مردان شما کجایند که خود با این زحمت کار مى کنید؟ امام پاسخ داد: «اى على، کسانى که از من و پدرم بهتر بودند، با دست خود کشاورزى مى کردند.» پرسیدم: چه کسى از شما و پدر بزرگوارتان بهتر بودند؟

حضرت فرمود: «رسول خدا صلى الله علیه و آله و امیر مؤمنان علیه السلام و تمام پدرانم که همه با دستان مبارک خویش زراعت مى کردند. نه تنها آنان، بلکه پیامبران و فرستادگان الهى و انسان هاى صالح نیز کشاورزى مى کردند و بهترینِ خلق بودند».

ازاین رو، پیامبران و پیشوایان الهى نه تنها در سخن، بلکه در مقام عمل هم به کشاورزى پرداخته اند و مقام و ارزش کشاورزان را ارج نهاده اند.

امام صادق علیه السلام مى فرماید: «الزارِعونَ کُنُوزُ الاَنامِ؛ کشاورزان، گنج هاى زمین اند».

ضرب المثل ها

- گنج اگر مى بایدت رنجى ببرخرمن ار مى بایدت، تخمى بکار

- دیگران کاشتند و ما خوردیم، ما بکاریم و دیگران بخورند.

- گندم نماى جو فروش.

- به جز از کِشته ندروى.

- مزرع دنیا قدیم و هر چه کارى بِدروىتخم نیکى تا که دستت مى رسد در وى بکار

- مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نویادم از کِشته خویش آمد و هنگام درو

- تا درخت نو ننشانید، درخت کهن بر مَکَنید.

- از کِشتن و درویدن، آباد بُوَد کیهان.

 

 

 

 

 

کوتاه و گویا

رقیه ندیرى

دست هاى تو پوچ نیستند؛ زیرا در خاک و آب و سبزه زیستند.

دانه، سواد خواندن و نوشتن ندارد؛ اما مى داند چگونه سر بلند کند و در همجوارى آب و خاک، به کمال برسد.

اگر به فرض، پیامبرى هم براى هدایت نیامده بود، زیر چراغ سیب ها و نارنج ها راه را گم کردن اوج نادانى بود.

دلت پاک و سرت سلامت باد؛ دانه هاى خُرد را بر زمین بپاش تا آیندگان را از هستى ات سهمى باشد.

کوتاه و گویا

سهیلا بهشتى

کشاورزان، گنج هاى مردم بر روى زمین اند؛ آنان از خاک، خوشه هاى طلا بر مى آورند.

زارع حقیقى تنها خداوند است؛ ما فقط دانه مى کاریم و از آن مراقبت مى کنیم.

آب و خاک، دو سرمایه رایگان خداوند براى ماست. آن را با تلاش بیامیزیم تا از گروه شاکرین باشیم.

زمین، خوان گسترده نعمت هاى خداوند است. با مجاهدت و تلاش، نیاز خود و جامعه را از آن برآورده سازیم.

کشاورزان، واسطه رزق خداوند بر بندگانند. تلاش آنان را ارج بنهیم.

جامعه براى ریشه کنى بى کارى و فقر و رسیدن به رفاه و رشد، نیاز به «انقلاب سبز» دارد.

از دیدگاه توحیدى، کشاورزى عرصه خداشناسى و توحیدباورى است.

مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نویادم از کشته خویش آمد و هنگام درو

تا درخت نو ننشانید، درخت کهن بر مکنید. (تاریخ گزیده)

«از کِشتن و درویدن، آباد بود کیهان» (ادیب نیشابورى)

کتابستان

رقیه ندیرى

1. طبیعت و کشاورزى از دیدگاه اسلام

مرکز مطالعات و تحقیقات حوزه نمایندگى ولى فقیه در جهاد کشاورزى آن را منتشر کرده است. نویسنده کتاب آقاى على حسینى و ناشر آن مؤسسه شقایق روستاست که براى اولین بار در تابستان 1382 چاپ شده است. این کتاب 248 صفحه اى در هجده درس کلى با ریز موضوعات متعدد ارائه شده و در هر بخش به بررسى آیات و احادیث مربوط پرداخته است.

2. کشاورزى، فقر و اصلاحات ارضى در ایران

نوشته دکتر محمدجواد عمید و ترجمه سید رامین امینى نژاد چاپ اول، 1381، تهران، نشر نى؛ این کتاب تجزیه و تحلیلى اقتصادى - اجتماعى است در مورد برنامه اصلاحات ارضى رژیم پهلوى در دهه 1340 شمسى. که در این مورد حاوى نکات جدید و ناگفته اى است. همچنین در این کتاب سعى شده به شکلى علمى، به نحوه توسعه نیافتگى زراعى، علل ایجابى اصلاحات ارضى و خود اصلاحات ارضى پرداخته شود. همچنین در فصل خاصى از کتاب سیر تاریخى قانون گذارى و نحوه اجراى مراحل مختلف برنامه اصلاحات ارضى رژیم شاه و عوامل مؤثر بر آنها بررسى شده و در پایان، نتایج اجتماعى - اقتصادى آن تا حد امکان در زمینه رشد کشاورزى و همچنین بهبود سطح زندگى و میزان موقعیت در فقر زدایى روستایى ذکر شده است.

3. اقتصاد کشاورزى و تعاون

نوشته دکتر مهریار صدر الاشرافى، انتشارات دانشگاه تهران، اردیبهشت 1373؛ این کتاب در دو بخش تدوین شده است. بخش اول داراى فصول رابطه اقتصاد با سایر علوم، عوامل تولید، قانون عرضه و تقاضا، تقاضاى کل، تقاضا و تعادل مصرف کننده، هدف اصلى در اقتصاد کشاورزى و اصول تولید کشاورزى است. و بخش دوم شامل انواع شرکت هاى تعاونى، تعاونى هاى سنتى در ایران و اتحادیه هاى تعاونى است.

4. راهنماى مؤسسات کشاورزى و دام پرورى نوین ایران

از انتشارات روزنامه و مجله اقتصادى بورس است که به ارائه اطلاعات درباره موضوعاتى مثلِ هدف و وظایف وزارت خانه ها و سازمان هاى دولتى در خدمت کشاورزان و کشاورزى ایران، طرح هاى دام پرورى و کشاورزى ایران پرندگان و حیوانات زمینى، مهندسین مشاور و کارشناسان رسمى وزارت دادگسترى در رشته هاى مختلف کشاورزى، گاودارى و مؤسسات وابسته به آن، ماشین آلات کشاورزى مى پردازد.اهمیت کشاورزى ایران و نابودى آن در دوره شاه‏

آن چیزى که در ایران لازم بود باشد و اقتصاد ایران به او بستگى داشت، که عبارت از کشاورزى بود، از بین رفت. کشاورزى را به صورت اینکه ما مى‏خواهیم، به اسم اینکه ما مى‏خواهیم، صنعتى کنیم مملکت را، اول کشاورزى‏اش را از بین بردند. کشاورزى که از بین رفت، اشکالاتى پیدا شد: یکى اینکه ما شدیم براى امریکا یک بازارى براى خرید کالاهاى امریکا؛ یعنى گندمها و سایر حبوباتى را که آنها زیادى داشتند و باید بریزند به دریا یا بسوزانند، به ما به قیمت اعلا مى‏فروختند و پول ما را مى‏گرفتند. یکى دیگر اینکه این کشاورزها را از اطراف ایران کوچ داد این طرح، و آورد اطراف تهران و اطراف شهرهاى دیگر، بیشترش در تهران. این همه محله‏هایى که در تهران درست شده، محله‏ گودالها و محله نمى‏دانم چه و حصیرها و این خانه‏هاى حصیرى و این خانه‏هاى چه، این بیچاره‏هایى که در محل خودشان کشاورز بودند. کشاورزى را از بین بردند به اسم اینکه مى‏خواهیم ما اربابْ رعیتى را برداریم، همه بشوند ارباب! ما هم چقدر غافل. ملت ما هم چقدر حالا یا غافل بود، یا خوب، سرنیزه بود. چه همه «دهقان»! این بیچاره‏هایى که الآن اطراف تهران هستند، هر ده نفرشان توى سوراخى هستند- آنى که خانه دارد خانه‏شان را نمى‏دانم شما دیدید یا نه. من در تلویزیون یک دفعه، دو دفعه دیدم، که خوب، اسباب تأسف است، یک سوراخى است! یک عده‏اى بچه و بزرگ از تویش بیرون مى‏آید- اینها دهقانهایى هستند که مى‏خواست اربابشان کند، و زندگى‏شان را بکلى به هم زد. مملکت ما را از حیث کشاورزى، که مى‏توانست خودکفا باشد بلکه صادر کند] ... [، مملکت ما از حیث کشاورزى یک مملکت غنى است. اگر کشاورزى صحیح در این مملکت بشود، ممکن است آذربایجان کافى باشد براى همه مملکت؛ باقى‏اش باید صادر بشود. یا خراسان براى همه مملکت کافى باشد، و باید باقى‏اش صادر بشود. ما الآن در زمان ایشان- نمى‏دانم شما در روزنامه‏ها گاهى دیدید یا نه؟- خیلى افتخار مى‏کردند که ما چند صد مثلًا هزار چیز خریدیم! این افتخارشان این بود که ما گندم خریدیم، جو خریدیم! یک مملکت را از این جهت ساقط کرده‏اند، و فریاد هم مى‏زدند که ما همچو هستیم که گندم و جو از امریکا خریدیم و امسال [از] گرسنگى نمى‏میریم! این طور اینها وارد شدند. همه آن قوه‏ها- قدرتهاى انسانى را در این مملکت متوقف کردند و یا عقب راندند. من در پاریس که بودم، از جاهاى مختلف، ممالک مختلف، پیش من زیاد مى‏آمدند. مِنْ جمله آلمان، که خوب نزدیک بود. اینهایى که در این [مرکز انرژى‏] اتمى بودند و در آنجا کار مى‏کردند از طرف ایران، اینها هم آمدند پیش من، گفتند که این کارى که ما انجام مى‏دهیم اولًا مُضر براى ایران است؛ ثانیاً نمى‏گذارند ما بفهمیم! مى‏خواهند نگه دارند به یک سطحى که نتوانیم بفهمیم. اگر هم درست بشود، براى ایران‏ مُضرّ است. یک همچو طرحهایى بود، جوانها را ببرند در خارج نگذارند. الآن، حالا الآنش که من خیلى اطلاع ندارم. در زمان ایشان این جوانهاى ما که مى‏رفتند در امریکا و اروپا پخش شده بودند در آنجا، همه جا را پر کرده بودند- از قرارى که براى من نقل کردند- دیپلمهایى که آنها مى‏دادند، تصدیقهایى که آنها به جوانهاى ما مى‏دادند، غیر از آن تصدیقهایى بود که به خودشان مى‏دادند! جوانهاى ما را، زود به آنها یک تصدیق مى‏دادند، نخوانده ملّا! مال خودشان را دقت مى‏کردند. این طور به من کراراً شاید گفته باشند، براى چه؟ براى اینکه نگذارند این رشد بکند؛ این قدرت را نگذارند پیدا بشود. از این قدرت آنها مى‏ترسیدند. همان طورى که از آخوند اینها مى‏ترسند، از دانشگاهى هم مى‏ترسند. این دو تا را مى‏خواهند کنار بگذارند. ملت هم اگر این دو قدرت را نداشته باشد، نمى‏تواند جلو برود. و اینها با این دو قدرت مخالفند. (1)

اهمیت کشاورزى در قطع وابستگى‏ها به خارج‏

کشاورزها کمکشان به این است که کشاورزیشان را زیاد بکنند. ما اگر کشاورزیمان طورى نشود که خودمان براى خودمان بتوانیم وسیله معاش تهیه کنیم و دستمان پیش امریکا باشد که نان ما را بده، خوب، این پیوستگى است به آنها. و آنها هر روز جلویش را گرفتند، ما ناچاریم که هر چه تحمیل بکنند قبول کنیم و از آنها، تا اینکه نان به ما بدهند. در صورتى که آنها به ما خیانت خواهند کرد. باید ما کارى بکنیم که در معاشمان احتیاج به کسى نداشته باشیم. و به این قدرت این کشاورزهاست. الآن وقت تخمکارى پاییزى است؛ کشاورزى پاییزى است؛ مى‏گذرد وقت؛ الآن وقت این است که فعالیت بکنند، از آن طرف، دولت همراهى بکند و کمک بکند و رفع گرفتاریها را بکند. از آن طرف هم، آنها مشغول فعالیت بشوند و کشاورزیشان را توسعه بدهند. خوب، شما دیدید در این سال گذشته که یک قدرى توسعه دادند، خوب، خیلى فرق کرد با سالهاى قبل. و من امیدوارم به اینکه این کشاورزها روز بروز رو به رشد بروند، به طورى که ما صادرکننده باشیم. مملکت ما یک مملکتى است که مى‏تواند صادرکننده باشد. زمین دارد، آب دارد، همه چیز دارد؛ مخازن همه جور دارد. و ما مى‏توانیم که در این امور صادرکننده باشیم. و نباید دستمان دراز باشد پیش غیر که به ما گندم بدهید، به ما جو بدهید! در صورتى که مملکت ما باید صادر کند. باید همه دست به هم بدهند کمک بکنند. همین جهاد سازندگى یک کمک بزرگى است، که اینها در همه چیز کمک باید بشود، و همه قشرها باید کمک بکنند، تا این مملکت را نجات بدهند. یک مملکتى که بخواهید از خودتان باشد و دیگر نتوانند در آن دخالت کنند، اول باید آن چیزى که مربوط به ارزاق خودتان است، احتیاج از حیث رزق، ما به دیگران نداشته باشیم؛ نان ما را دیگران ندهند. آخر براى ما عیب است که ما بنشینیم و نانمان را دیگران بگویند که ما به شما مى‏دهیم، یا ما به شما نمى‏دهیم. باید خودمان تهیه کنیم، و این به این است که کشاورزى را توسعه بدهیم. اگر قبلًا کم کارى مى‏کردند، حالا زیادتر کار بکنند. اشخاص کمک کنند به آنها، و دولت کمک شایان به آنها بکند، و از همه اطراف کمک بشود، تا این کشاورزى بخوبى راه بیفتد. وقتى که راه افتاد، ما احتیاجمان را از غیر در جهت اقتصاد بریده بشود، آن وقت در همه کارها مى‏توانیم با آنها مقابله کنیم، الآن هم- الحمد للَّه- مى‏توانیم. در هر صورت، همه قشرها الآن موظف‏اند که کوشش کنند براى حفظ آرامش و فعالیت کنند، بیکار ننشینند، فعالیت بکنند، کار بکنند، تا اینکه بتوانند مملکت خودشان را نجات بدهند. (2)

1- صحیفه امام (ره)- ج10- ص 3

2- صحیفه امام (ره) ج 10- ص